زبـان خـامــه نــــدارد ســـر بـیــــان فـراق

خامه یعنی قلم ؛ زبان قلم قصد ندارد دوری و جدایی از معشوق را شرح دهد ،   و گرنه شرح حال روزگار جدایی را برای تـو توصیف می‌کردم که چه داستانی دارد.
     نکته ی جالب وحافظانه ای که دراین غزل به چشم می خورد اینست که حافظ درابتدای غزل می‌گوید : «زبان خامه ندارد سر بیان فراق / وگرنه شرح دهم با تو داستان فراق» و بعد تا آخر از "فراق" صحبت می‌کند می‌خواهد بگوید تمام اینهاکه گفته شد تنها اندکی از بیان فراق است وگرنه داستان فراق بسیارتحمل سوز؛غم انگیزوجانکاه تراست 

                  
دریــــــغ مـدّت عـمـرم کـه بـر امـیـد وصـال

 به سـر رسیـد و نـیـامـد به سر زمان فـراق

 دریغ شبه جمله است به معنی : افسوس ، حیف "به سر رسیدن" یعنی به پایان رسیدن و "به سر نیآمدن" یعنی : سپری نشدن  . افسوس که زمان عمرم به امید رسیدن به معشوق سپری شد ولی زمان فراق و جدایی به پایان نرسید .

سری که بـر سر گـردون به فخر می‌سـودم

 به راسـتـان ؛ کــه نـهـادم بـر آستـان فـراق 

  گردون / آسمان ؛ به فخر می سودم یعنی با افتخارسرخودرابه آسمان بلندکرده ومباهات می نمودم . به /حرف سوگند است ؛ به راستی  ؛ سر بر آستان فراق نهادن کنایه از : "تسلیم محض بـودن" است  .  سری که از سربلندی به آسمان می‌ساییدم و باعث افتخار من بود ، به راستی که  تسلیم فراق شدم وبرآستان فراق گذاشتم.                            

بقیه رادرادامه ی مطلب ملاحظه فرمایید

 ساقی ار باده از این دست به جام اندازد

 عــارفان را همـــه درشــــرب مدام اندازد

" از این دست" دو معنا دارد: 1 – این گونه 2- با این دست ، مدام نیز ایهام دارد : 1- پیوسته 2- شراب

 معنای بیت : اگر ساقی همیشه  به این شیوه ی دلکش وبا این دست و ساعدبلورین شراب در جام بریزد ؛ بی تردیدعارفان نیز بامشاهده ودریافت طراوت ؛حلاوت وظرافت این شیوه ؛ شیفته ی شراب نوشی شده وپیوسته خودرابا این متاع مشغول خواهند نمود.

ور چنـــین زیر خم زلف نهـــد دانه ی خال

ای بســـــا مـرغ خــرد را که به دام اندازد

 و اگر ساقی دانه ی خال را اینچنین دلبرانه و دلستانانه؛ زیر حلقه ی زلف پنهان نماید؛ چه بسامرغان خرد فراوانی را که به دام زلف و خال کشیده وصیاددانه آنهاراصیدکند.منظور اینست که نه تنها عاشقان ؛بلکه عارفان؛زاهدان وتمام کسانیکه ادعای عقل وخرد ودانش دارنددرمقابل این شیوه ی دلکش وفریبا؛تسلیم شده وگرفتارخواهندگردید.                      

   بقیه در ادامه ی مطلب

بـــزن مطـــرب بیا ســـــا قى ادركأ ســـاً و نا ولـــها

كـه  لطف شــعرحــــــافظ می گشاید رمزمشــــــكلها

 نســـــیم شــعـر موزونــش  مشــــوّش كرد زلف یار

وزان صــد نافـه بگشود وچه خـون انداخت دردلها

به آب عشــق شســـتم دل، بتـــرتیـبـى كه فــــرموده

به مـى ســــجاده رنگیـن كردم آنگه  ســـیر منزلـها

رسیــدم شـــاهـــــراه مـــــنزل جـــانـان و آســـــــودم

مگــــر بـرهــــم زنـد فــــریـاد بـــر بندیـد  محمــــلها

مــــرا تا نـوح شــد حـــافــظ ، كتـابـش كشـتی ایـمـن

ازآن گــرداب بگـذ شتــــــم  نمـایان گشـت ســـاحـلها

زجامش جـرعه اى خــــوردم بخودكامی رســیدم من

از آن جــام  گهـــــــــربـارى كه  آرایـــــــند محــفـلها

مـرادومـرشـدى ما را بـه ما زان ســوى هستــــی گو

تویــى  پیـــــــغمبر خــــــونیــن  دلان  پــاى درگل ها

به شـــــمع شعر تو حـافظ  منـور شـــد دل "ســـاقى"

چـه مســــكیـنان خـامـــــوشــــند از شـــعر توغـا فـلها

ساقی 91

        خوش حلقه‌ایست لیک به درنیست راه ازو

خـــطّ عـِـذار همان موهای نرم و لطیفی ست که معمولن درعنفوان جوانی در گرداگرد چهره‌ {بناگوش ولب}پدیدار میگردد رویِ همچون ماهِ دلبر حافظ را پوشانده وگویی كه آن رابه خسوف برده است . گرچه این خط ،حلقه‌ی زیبا ورویایی در اطراف چهره‌ ایجاد کرده وبه لطافت آن افزوده است ،لیكن افسوس كه هر كس نظر بازی نموده وظرافت ولطافت آنرا دریابد ، دراین حلقه گرفتار شده و راهی برای گریزوخروج ازاین دایره یِ سحر انگیزنخواهد داشت وبه عبارتی در این دام باقی خواهد ماند. "بگرفت ماه " ازو ایهام دارد.ماهِ آسمان ازاین لطافت پدیدآمده در رخسار دلبر، شرمسار شده وحالت گرفتگی یاخسوف پیداكرده است.        

         ابـروی دوست گوشه‌ی مـحـراب دولت است